Urlop pracowniczy to okres wolny od wykonywanej pracy. Prawo do niego ma każda osoba, która objęta jest umową o pracę, przy czym różny może być wymiar przysługującego urlopu – tu brany jest pod uwagę staż. To, czy zatrudnieni w ramach umowy zlecenia otrzymają płatne dni wolne zależy jedynie od dobrej woli pracodawcy. Całość uregulowana jest odpowiednimi przepisami, zawartymi w kodeksie pracy. Każdy urlop pracowniczy udzielany jest na prośbę zatrudnionego. Trzeba jednak wiedzieć, że pracodawca ma czasem prawo odmówić udzielenia go w terminie podanym we wniosku. Istnieje kilka rodzajów urlopu, m.in. wypoczynkowy, macierzyński, wychowawczy, zatem warto krótko je omówić.
Urlop wypoczynkowy dotyczy zatrudnionych na umowę o pracę i służy możliwości odpoczynku od wykonywanych zawodowo działań. Oczywiście pracownik może w tym czasie robić to, na co ma ochotę – jeśli więc uzna, że woli zająć się budową domu zamiast np. wyjazdem na wczasy, pozostaje to jego wyborem. Urlop wypoczynkowy udzielany jest w wymiarze 20 dni (dla osób ze stażem krótszym niż 10 lat) lub 26 dni (dla osób ze stażem przekraczającym 10 lat). Do stażu wlicza się lata wcześniej przepracowane, jak również przeznaczone na wykształcenie (w ten sposób osoby po studiach wyższych mają doliczone do stażu 8 lat). Tego typu urlop pracowniczy może dotyczyć jedynie dni roboczych. Jednocześnie prawo zakłada, że raz w roku każdy pracodawca musi udzielić pracownikowi nieprzerwanie minimum 14 dni wolnych. To, w jakiej formie wykorzystana zostanie reszta przysługującego urlopu, zależy od indywidualnej decyzji zatrudnionego i zgody pracodawcy. Należy także dodać, że wypoczynkowy urlop pracowniczy musi być zawarty w planie urlopowym danej firmy. Jeśli zatrudniony otrzyma na niego zgodę, przez cały czas trwania dni wolnych będzie otrzymywał 100% wynagrodzenia, które pokrywa pracodawca.
Pracujące kobiety, które w czasie trwania umowy urodziły, mogą liczyć z kolei na urlop macierzyński, będący szansą na odpoczynek po porodzie i zajęcie się dzieckiem. Jego wymiar zależy od tego, czy ciąża była pojedyncza czy mnoga. Jeśli zatrudniona urodziła 1 dziecko, wówczas ma prawo do 20 tygodni wolnego. Urlop macierzyński jest w 100% płatny przez ZUS. Również ojcowie mogą otrzymać od pracodawcy urlop pracowniczy w związku z pojawieniem się potomka na świecie. Sytuacja taka ma miejsce tylko wtedy, gdy matka dziecka decyduje się nie korzystać z macierzyńskiego lub rezygnuje z części przysługującej jej dni wolnych. Wówczas pozostałą część wymiaru może przejąć drugi rodzic. Urlop tacierzyński także jest w pełni płatny. Istnieje również urlop ojcowski. Przeznaczony jest on dla mężczyzn będących ojcami dzieci poniżej dwóch lat. Płatność wynagrodzenia leży po stronie ZUS.
Rodzice, którzy wykorzystają macierzyński lub tacierzyński urlop pracowniczy, mogą bezpośrednio po nim przejść na urlop rodzicielski. Trwa on 32 tygodnie w przypadku, gdy poród dotyczył jednego dziecka (z każdym kolejnym wymiar urlopu rodzicielskiego rośnie do 34 tygodni). W ten sposób rodzic może otrzymać razem aż 52 tygodnie wolne od pracy, w 100% wynagrodzone. Dzięki temu przez pierwszy rok życia dziecko ma zapewnioną pełną opiekę matki lub ojca. Kodeks pracy zakłada opcję, w której rodzicielski urlop pracowniczy może ulec przedłużeniu. Dotyczy to sytuacji, w której rodzic jednocześnie wykonuje pracę w niepełnym wymiarze (ale nie więcej niż pół etatu). Zatrudnieni od minimum pół roku mają również możliwość złożenia wniosku o urlop wychowawczy w celu sprawowania opieki nad swoim dzieckiem. Może on trwać dłużej niż urlop rodzicielski czy macierzyński – aż do trzech lat. Nie jest płatny, jednak w czasie jego trwania pracownik nie może zostać zwolniony.
Istnieje także urlop pracowniczy na żądanie w wymiarze 4 dni w roku kalendarzowym. Dotyczy nagłych sytuacji – zatrudniony może zgłosić nieobecność w pracy nawet tego samego dnia przez telefon bez podania przyczyny. Wykorzystanie go wlicza się do przysługującego urlopu wypoczynkowego. Ponadto pracownik może otrzymać również urlop okolicznościowy lub bezpłatny.
